yönetim biçimleri ne demek?
Yönetim biçimleri kavramı idare
şekillerini tanımlamaktadır. Yönetim biçimi ile devletin kuruluşunun ve
milletlerin hayat tarzlarının, derin bir ilgisi vardır.
Liberal yönetimler
- : Siyasal, ekonomik ve toplumsal
özgürlükleri savunur.
- : Sözcük köküne bakıldığında,
üretici gücün para ve dolayısıyla sermaye birikimi olduğu savunulur.
- : Genel olarak temsili
demokrasinin uygulanmasını ifade eder. Halkın kendisini yönetecek
kişileri serbest seçimlerle işbaşına getirmesidir.
- : Herkesin -veya hak tanınan
çoğunlukların- yönetime doğrudan veya dolaylı olarak katılma
olanağının bulunmasıdır.
- : Devletin topluma ve
ekonomiye müdahalesinin minimize edilmesi gerektiğini savunan
görüştür.
- : Sermaye birikimi ve
ticaretin devletlerin asıl gücünü oluşturduğu savunulur.
Devletçi yönetimler
- : Devlet ekonomiyi veya sosyal
hayatı belirli bir seviyede kontrol eder. Devlet üretime hakim güç
olarak ön plana çıkar.
- : Devletin, üretim araçlarına
(fabrikalara, tarım arazilerine, hayvan çiftliklerine, maden
ocaklarına) ve temel tamamlayıcı kurumlarına (bankalar,
kooperatifler) mutlak egemen ve sahip olmasıdır.
- : Sınıfsız bir toplum oluşturulmak
istenmesidir.
- : Toplum yararına
olmak üzere devletin ekonomiye ve sosyal hayata müdahale ettiği bir
sistemdir.
- : İşyerinde
demokrasi, işçilerin ve işçi kooperatiflerinin sahip olduğu mülkiyet
fikri vardır. Klasik sosyalizmin aksine çok partili sistem
savunulur.
Otoriter yönetimler
- : Bireysel özgürlüklerin
kısıtlandığı ve iktidara halkın mutlak itaat etmesi yönünde
baskıların yapıldığı bir sistemdir.
- : Yönetici, bütün siyasi yetkileri
tek başına elinde bulundurur veya sonradan toplar. Bir biçimde
denetim mekanizmalarının dışında kalmasını sağlayacak bir sistem
oluşur.
- : Millet (ulus) kavramını esas
alan bir ülke yapılanması öngörülür. Etnik (kabileler şeklinde) veya
dinsel (ümmet şeklinde) bir toplumsal birlikteliği reddeder.
- : Askeri örgütlenme ve savaş
ekonomisi uygulanır.
- : Devletin mutlak üstünlüğü,
devlete mutlak itaat öngörülür.
- : Zorbalığı, acımasızlığı araç
olarak kullanan bir kişi iktidara mutlak hakimdir. Sivil görünümlü
ancak baskıya dayalı bir rejim vardır. Hızla diktatörlüğe
dönüşebilir.
Faşizan yönetimler
- : Lider sultası vardır ve ona tartışmasız
itaat edilir. Irkçı örgütlenmeler ve söylemler bu tip bir siyasal
sistemin odak noktasında yer alır. Günümüzde
adı verilen bir alt türü de
bulunur.
- (Nazizim): Güç
birliğini esas alan bir toplum birlikteliği fikrine dayanır.
Günümüzde adı verilen bir alt
türü de bulunur.
Monarşik yönetimler
- : Tek kişinin iktidara mutlak hakim
olmasıdır.
- : Hükümdarın yetkileri mutlak ve
paylaşılamazdır. (Monarşinin bir alt türü olarak ele alınmalıdır.)
- : Hükümdarı çeşitli ölçülerde
denetleyebilen ve iktidar yetkisini farklı düzeylerde paylaşabilen
bir meclisin / parlamentonun bulunması halidir. (Monarşinin bir alt
türü olarak ele alınmalıdır.)
- : Hükümdarın hükmetme
gücü elinden alınmış, kraliyet kavramı tamamen sembolik bir duruma
gelmiştir. Fiili yönetim yetkisi, parlamentolara ve hükûmetlere
aittir.
Oligarşik yönetimler
- : Ülkedeki küçük bir grubun, veya bir
sınıfın yönetim yetkisine sahip olması durumudur.
- : Zenginler sınıfının ülkeyi
yönetmesidir. ( sözcüğü de benzer
bir yönetim biçimini ifade eder.)
- : Bilginlerin, akademisyenlerin
iktidarıdır.
- : Seçkinler veya soylular
sınıfı ülkeyi yönetir.
- : Ülkeyi din adamları sınıfının
yönetmesidir.
- : Yargıçlar sınıfına yönetim
hakkı tanınmasıdır. ( sözcüğü de
benzer bir yönetim biçimini ifade eder.)
- : Askeri sınıfın egemenliğine
dayalı bir yönetim şeklidir.
- : Liyakata dayalı olarak
sınavla işbaşına gelen bir sınıfa yönetim hakkı tanınmıştır.
- : Ülke yönetiminin baskın olan
etnik grubun kontrolünde olduğu ve bu kontrolün yönetimdeki grubun
çıkarlarını ilerletmek için kullanıldığı sosyolojik, siyasal veya
toplumsal sistemdir.
Federatif yönetimler
- : İçişlerinde bağımsız ama daha
büyük bir devlet yapısına da sıkı sıkıya bağlı, çeşitli nedenlerle
dışişlerinde bağımsız davranamayan devletçiklerin birleşmesiyle
oluşan kapsayıcı bir devlettir.
- : Hem içişlerinde hem de
dışişlerinde bağımsız olan, ancak ortak ve sınırlı çıkarlarını
birlikte gerçekleştirmek amacıyla, bir antlaşma ile kurulan
topluluklardır.
Anarşi
- : Her tür otoriteyi, yönetim
anlayışını reddeden görüştür. İnsanın devlet kurumuna ihtiyacı
olmadığı savunulur. ,
,
,
gibi türleri
bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Siyasal Sistemler, Ahmet Taner Kışlalı, İmge Kitabevi Yayınları /
Siyaset Dizisi, Ankara, 2006, ISBN : 9789755330082
- Thomas Bernauer, Detlef Jahn, Patrick Kuhn, Stefanie Walter:
Einführung in die Politikwissenschaft. Nomos Verlagsgesellschaft,
Baden-Baden 2009, ISBN 978-3-832-93807-9.
- Göze, Ayferi: (1987) Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta
Yayınları, İstanbul.
- Lawrence Krader, (1968), Formation of the state. Englewood Cliffs,
New Jersey: Prentice-Hall. p. 118.
Orijinal kaynak: yönetim biçimleri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler